Strategia niszy rynkowej jest jedną z najczęstszych i najskuteczniejszych metod prowadzenia biznesu wykorzystywanych przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Sprawdź, czy będzie najlepsza dla Twojej firmy.
Przeczytaj, a zrozumiesz lepiej:
- czym właściwie jest nisza rynkowa,
- o co pytać, żeby znaleźć niszę na rynku,
- co możesz odkryć, grzebiąc w statystykach,
- jak, śledząc historię konkurencji, możesz wpaść na swoją niszę.
Zobacz też: A gdyby tak zrobić w firmie mały… pivocik?
Co to jest nisza rynkowa?
Po pierwsze nisza rynkowa to wąska grupa nabywców szukających ściśle określonych korzyści. Tak rozumie niszę rynkową np. Krzysztof Rdzeń. Podobną definicję proponują autorzy podręcznika Strategia niszy rynkowej jako specyficzny element potencjału rozwojowego mikroprzedsiębiorstw: „Niszą rynkową nazywa się pewną niewielką grupę odbiorców, oczekujących na zaspokojenie wyraźnie sprecyzowanych potrzeb. Zapotrzebowanie to dotyczy zarówno nabycia produktów, jak i usług. Czynnikiem wpływającym na decyzje zakupowe klientów może być zarówno cena, jak i jakość danego produktu czy też usługi”.
Ale niszę rynkową można definiować na dwa sposoby – patrząc na nią od strony odbiorcy rynku, jak zrobiliśmy przed chwilą, ale także zupełnie odwrotnie. Niszą rynkową może być w tym drugim przypadku produkt lub usługa, spełniająca potrzeby wąskiej grupy odbiorców.
Niezależnie od tego, jak będziemy definiować niszę, musimy pamiętać o tym, że przy stosowaniu strategii niszy rynkowej w centrum znajdują się specyficzne potrzeby określonego typu klientów.
Co to jest strategia niszy rynkowej?
Strategia ta polega na odnalezieniu niszy i jej wypełnieniu. Sprowadza się do wykrywania lub wykreowania, a następnie zaspokojenia potrzeb konkretnej grupy konsumentów (odbiorców). Jedną z cech tej strategii jest koncentracja na wybranym segmencie rynku. Firma stosująca tę strategię kieruje swą ofertę do dość wąskiej grupy docelowej i koncentruje się na specyficznym asortymencie.
Strategia niszy rynkowej jest jedną z głównych strategii stosowanych przez firmy z sektora MSP. Świadczą o tym statystyki – niemal wszystkie firmy z Europy Środkowo-Wschodniej to przedsiębiorstwa niszowe, a w Niemczech ponad 80% firm z sektora MSP działa w niszach rynkowych.
Skoro wspomniana strategia jest tak powszechna, to warto odpowiedzieć sobie na pytanie:
Dlaczego warto stosować strategię niszy rynkowej?
Praktyka wielu przedsiębiorstw pokazała, że w dużej mierze to właśnie znalezienie odpowiedniej niszy rynkowej decyduje o tym, czy biznes się powiedzie. Krzysztof Rdzeń uważa nawet, że wszelkie strategie konkurencyjne są pochodną wpasowania się w niszę. Strategia niszy rynkowej okazuje się skuteczna ze względu na swoje liczne zalety.
Zalety wykorzystania niszy rynkowej:
- możliwość uniknięcia bezpośredniej konfrontacji z silniejszą konkurencją, która nie oferuje niszowych produktów i usług,
- możliwość koncentracji wysiłków i ograniczonych zasobów na konkretnych obszarach działania,
- uzyskanie przewagi konkurencyjnej przy wykorzystaniu ograniczonych środków finansowych,
- możliwość wykorzystania i rozwijania umiejętności fachowych właściciela i pracowników.
Istnieje też szereg czynników sprzyjających stosowaniu strategii niszy rynkowej. Pierwszym z nich jest konsolidacja branż. Wiele branż jest zdominowanych przez duże przedsiębiorstwa, więc specjalizacja powoduje, że firmy są w stanie przetrwać w walce z większą konkurencją.
Druga grupa czynników związana jest ze zmianą zachowań konsumentów. Do takich zmian należą m.in. bogacenie się społeczeństwa, które powoduje np. wzrost zapotrzebowania na ekskluzywne produkty i usługi. Innym przykładem zmian w zachowaniach klientów są zmiany potrzeb młodych konsumentów, skutkujące pojawianiem się produktów i usług dostosowanych do potrzeb młodzieży.
Stosowaniu strategii niszy rynkowej sprzyja też powszechny dostęp do zaawansowanych technologii informatycznych. Najważniejszym skutkiem tego trendu dla biznesu jest rozwój rynku e-commerce i przenoszenie różnego rodzaju usług do internetu.
Jak stosować strategię niszy rynkowej?
Istnieją 3 podstawowe sposoby kształtowania strategii niszy rynkowej.
Pierwszym z nich jest wyodrębnienie niszy rynkowej. Polega ono na identyfikacji grupy osób, której potrzeby nie są zaspokojone w istniejącym segmencie rynku. Jest to najczęstszy sposób kreowania niszy rynkowej.
Wyodrębnienie niszy najczęściej odbywa się na bazie cech segmentu rynku, takich jak:
- zasięg terytorialny (np. założenie sklepu spożywczego na osiedlu, w którym dotychczas nie było ani jednego „spożywczaka”, spełnia potrzeby mieszkańców tego osiedla);
- grupy klientów (np. firma prowadząca szkolenia biznesowe odpowiada na potrzeby przedsiębiorców);
- asortyment (np. przedsiębiorstwo produkujące kije golfowe);
- innowacje (tu przykładem może być podany przez Krzysztofa Rdzenia sklep internetowy oferujący nowości z branży IT, nastawiony na spełnianie potrzeb miłośników gadżetów).
Drugim sposobem stosowania tej strategii jest uzupełnienie niszy rynkowej – kształtowanie strategii niszy rynkowej na podstawie obserwacji zachowań klientów oraz uzupełnienia lub wykreowania ich przyszłych potrzeb. Aby tego dokonać, można:
- uzupełnić produkt o darmową informację (np. dołączyć klientom płyty DVD z kursem joggingu przy zakupie butów do biegania);
- poszerzyć produkt o usługę (Rdzeń podaje przykład sprzedaży usług księgowych jako dodatku do oprogramowania);
- uzupełnić już istniejące produkty o cechy przydatne z punktu widzenia użytkownika (np. laptopy w porównaniu z komputerami stacjonarnymi mają tę wielką zaletę, że są przenośne, dlatego bardzo szybko zdobyły ogromną popularność).
Trzecią metodą stosowania opisywanej strategii jest kreowanie niszy rynkowej, czyli po prostu kreowanie nowego rynku. Jednym z najbardziej spektakularnych przykładów ukształtowania nowej niszy jest przypadek Henry'ego Forda, który na początku XX w. praktycznie stworzył rynek samochodów.
Kreowaniu nowej niszy rynkowej sprzyjają takie czynniki jak:
- zmiany preferencji konsumentów (gdy ludzie zaczęli masowo słuchać muzyki w formacie mp3, powstały odtwarzacze mp3);
- zmiany prawa (np. rosnący rejestr klauzul niedozwolonych spowodował powstanie firm specjalizujących się w audytowaniu regulaminów sklepów właśnie pod kątem klauzul niedozwolonych);
- powstawanie nowych produktów, które generuje konieczność tworzenia urządzeń komplementarnych (uzupełniających), czyli wszelkiego rodzaju akcesoriów.
Powyższe metody są podstawowymi sposobami stosowania strategii niszy rynkowej. Jednak w praktyce najczęściej wykorzystuje się kombinacje różnych technik. Wyniki badań pokazują, że taki zabieg stosuje aż 83% firm, osiągając przy tym dużą przewagę konkurencyjną.
Co pomaga stosować strategię niszy rynkowej?
Przede wszystkim pasja – najlepiej jest, jeżeli człowiek zajmuje się w życiu tym, co sprawia mu największą przyjemność. Jednak żeby zrobić na tym biznes, to nasza pasja musi być dochodowa.
Kluczowym czynnikiem w poszukiwaniu własnego rynku jest badanie potencjału oraz wielkości niszy rynkowej. Służą do tego m.in. narzędzia Google (Google Keyword Tool, Google Insights czy Google AdWords) oraz inne narzędzia analityczne, takie jak TradeWatch czy Manubia.
Konieczna jest także obserwacja rynku i śledzenie trendów. W ten sposób dowiesz się, jaki segment rynku nie ma zaspokojonych potrzeb. W niektórych branżach (m.in. IT) jeszcze ważniejsze staje się przewidywanie zmian na rynku oraz zmian w zachowaniach konsumentów. Bardzo pomocne są specjalistyczne fora, portale branżowe czy media społecznościowe.
Dla przedsiębiorców prowadzących biznes internetowy niezbędna jest również analiza sygnałów z rynku offline, czyli lektura raportów branżowych czy danych GUS-u. Analiza tego typu dokumentów pozwala na poszerzanie granic rynku (np. przez przenoszenie do sieci usług z rynku offline).
A oto kilka praktycznych, bezpłatnych i banalnych wskazówek, jak rozpocząć poszukiwania niszy rynkowej...
Etap #1: „Czego w Polsce brakuje?”, czyli jak znaleźć niszę na rynku
Ludzie szukają pomysłu na biznes, na który nie wpadł nikt wcześniej. Chcą znaleźć wolną niszę, której nikt dotąd jeszcze nie zagospodarował. Pragną złapać okazję, którą wszyscy przeoczyli. To zupełnie naturalne.
Jak znaleźć niszę rynkową za pomocą bardzo prostych pytań?
Wystarczy, że weźmiesz:
- jakąś frazę wpisywaną do wyszukiwarki
- albo dowolne spostrzeżenie dotyczące interesującej Cię branży,
- albo nawet nagłówek z artykułu na portalu ekonomicznym lub jakimkolwiek innym,
a następnie przepuścisz ten zbitek słów przez rundę pytań zaczynających się od słowa „dlaczego”. Coś w tym stylu:
– Dlaczego X?
– Bo Y.
– Dlaczego Y?
– Bo Z.
– Dlaczego Z?
– Bo Q.
– Dlaczego Q?
– Bo R (i tak dalej).
Po odpowiedzeniu na każde z nich, dochodzisz do momentu, w którym musisz zadać ostatnie pytanie. Zaczyna się ono od słów: „a gdyby tak…?”.
Przykład jak znaleźć niszę
Spójrz na takie zdanie: „Ludzie chętnie czytają poradniki biznesowe”. Czy jest ono prawdziwe? Raczej tak. Teraz przepuśćmy tę frazę przez „maszynkę do zadawania pytań”:
– Dlaczego ludzie chętnie czytają poradniki biznesowe?
– Bo chcą się dowiedzieć czegoś konkretnego, od specjalistów.
– Dlaczego chcą się czegoś dowiedzieć właśnie od nich?
– Bo obawiają się, że prowadząc/zakładając firmę, popełnią jakiś kosztowny błąd.
– Dlaczego boją się takich błędów?
– Bo nigdy nie prowadzili własnej firmy i nie wiedzą, co ich czeka.
– Dlaczego nie wiedzą, co ich czeka?
– Bo historia każdej firmy jest inna, niepowtarzalna. O sukcesie lub porażce decyduje wiele zmiennych.
W tym momencie możesz zatrzymać maszynę z pytaniami i zadać ostatnie z nich:
– A gdyby tak stworzyć maksymalnie uniwersalny przewodnik dla początkujących właścicieli firm? Albo chociaż społeczność, w której osoby takie dostawałyby merytoryczne wsparcie? Albo wypuścić aplikację na smartfony, która nakierowywałaby na prawidłowe rozwiązania problemów (czyli stworzyć coś w rodzaju kompasu dla początkującego przedsiębiorcy)?
Jak widać, wystarczyły zaledwie 2 minuty, a może jeszcze mniej, żeby dojść do całkiem interesujących wniosków na temat niszy na rynku. Zastosowanie tak prostych pytań ma jeszcze jedną zaletę: nieprzewidywalność wyników końcowych.
Drobna zmiana kierunku, charakteru początkowych pytań sprawia, że wylądujesz na zupełnie nieznanej ziemi.
Przykład
Zrób teraz coś takiego: odwróć zdanie wyjściowe. Zamiast: „Ludzie chętnie czytają poradniki biznesowe” przepuść przez rundę pytań frazę przeciwną: „Ludzie nie lubią czytać poradników o biznesie”. Czy jest ona prawdziwa? Załóżmy na potrzeby tego artykułu, że jest.
Zadaj więc teraz kilka prostych pytań:
– Ludzie nie lubią czytać poradników o biznesie.
– Dlaczego?
– Bo najczęściej napisane są „po amerykańsku”.
– Dlaczego?
– Bo najbardziej poczytni autorzy wywodzą się z tamtego kręgu.
– Dlaczego więc ludzie nie lubią takich książek?
– Bo nie zawsze przystają one do polskich realiów.
– A gdyby tak wypuścić książki/ebooki nie tylko operujące w polskich realiach, ale też adresowane do bardzo sprecyzowanej grupy rodzimych czytelników? Na przykład poradniki „jak prowadzić firmę w Olsztynie” itp.?
Etap #2: Zapytaj Google Ads o niszę rynkową
Drugim sposobem, który pomoże Ci określić, czy warto zainteresować się daną działalnością, jest zerknięcie do statystyk dostępnych w narzędziu o nazwie Google Ads. Wystarczy, że wpiszesz tam w odpowiednie miejsce dowolną frazę, by otrzymać całkiem sporo cennych informacji.
Jak znaleźć niszę w internecie?
Spośród wyświetlonych wyników najbardziej interesujące są 2: liczba wyszukiwań oraz konkurencja. O co w nich konkretnie chodzi?
- Liczba wyszukiwań:
Według autorów Google Ads, liczba ta to średnia liczba wyszukiwań danego słowa kluczowego i jego bliskich odmian na podstawie wybranych miesięcy, lokalizacji i ustawień sieci wyszukiwania. Informacje te można wykorzystać do sprawdzenia popularności fraz w różnych okresach w ciągu roku. - Konkurencja:
Z kolei „konkurencja” pokazuje konkurencyjność miejsca docelowego reklamy w przypadku danego słowa kluczowego. Wartość zależy od wybranych ustawień kierowania na lokalizację i sieć wyszukiwania. Poziom konkurencji – niski, średni lub wysoki – określamy na podstawie liczby reklamodawców konkurujących o poszczególne słowa kluczowe w stosunku do wszystkich słów kluczowych w Google.
Jak to wygląda dla wspomnianych wcześniej książek biznesowych?
Sprawdź! Wpiszmy w Google Ads 3 frazy:
a) poradniki biznesowe
b) książki o biznesie
c) książki biznesowe
Oto wyniki:
Okazuje się, że frazy takie może wyszukiwać nawet tysiąc osób miesięcznie. I to jest z pewnością dobra wiadomość. Niestety, jest też zła: o tę grupę ludzi bije się spora grupa reklamodawców.
Wpiszmy więc nieco inne frazy do Google Ads. Inne, ale powiązane w pewien sposób z pierwszymi:
a) prowadzenie firmy
b) jak założyć firmę
c) jak prowadzić firmę
Oto wyniki:
Jak widać, zainteresowanie jest większe, a konkurencja – nie tak zażarta. Jaki płynie stąd wniosek? Jednym z wielu jest to, że szukając niszy rynkowej, nie możesz opierać się na pierwszych z brzegu statystykach :)
Etap #3: Najbardziej niedoceniana strona w Polsce
I wreszcie pora na trzeci ze sposobów poszukiwania swojej niszy – najmniej oczywisty. Wymagający przy tym najwięcej wysiłku i wyobraźni.
Mam tu na myśli zakładkę, która znajduje się praktycznie na każdej stronie firmowej, a której w zasadzie... nikt nie czyta.
Co można wyczytać z zakładki „o nas”?
Zakładka „o nas” to tekst, w którym znaleźć można informacje o przeszłości, teraźniejszości oraz przyszłości danej firmy. Te podstrony są prawdziwą darmową kopalnią informacji, które możesz wykorzystać do własnych celów.
Oto kilka przykładów potwierdzających tę tezę:
- Historie wzlotów i upadków
Zwłaszcza te drugie są ciekawe. Można się z nich dowiedzieć (i to z pierwszej ręki), co w praktyce nie zadziałało w jakimś biznesie – i wyciągnąć z tego wnioski dla siebie.
Przykład
Wychowałem się w rodzinie z szewskimi tradycjami. Mój ojciec związany jest z branżą obuwniczą od 30 lat. Poświęcił temu całe swoje życie zawodowe, rozpalając i we mnie miłość do butów. Miałem okazję obserwować rynek obuwniczy od najmłodszych lat.
Dość szybko zauważyłem, że małe zakłady szewskie tracą perspektywę na rozwój. Wielu fachowców, wykształconych szewców nie potrafiło znaleźć rynków zbytu.
Mimo imponujących umiejętności rzemieślniczych i długoletniego doświadczenia szewcy zmieniali branże. Postanowiłem połączyć miłość do butów z pasją do sprzedaży internetowej. Tak w 2013 roku powstała nowa marka obuwnicza dostępna wyłącznie online.
Źródło: https://akardo.pl/O-nas.html
- Informacje o tym, w co warto zainwestować
Firmy często chwalą się w zakładkach „o nas” właśnie tym aspektem swojej działalności. Skoro więc wydają pieniądze na jakąś inwestycję, to znaczy, że z dużą dozą prawdopodobieństwa możesz założyć, że mocno przemyślały, czy dana rzecz jest opłacalna.
Przykład
Firma KAPICA silnie ukierunkowuje profil działalności na produkcję okien i drzwi drewnianych. Jerzy Kapica buduje linię do produkcji okien, suszarnię drewna oraz malarnię.
Źródło: https://www.kapica.pl/o-firmie
- Dane o tym, co jest już zajęte
Wbrew pozorom, to dobra wiadomość, bo oznacza ona, że możesz spróbować swoich sił w czymś zupełnie przeciwnym lub komplementarnym, dopełniającym daną rzeczywistość.
Przykład
Helion (literatura informatyczna) – ponad 2900 wydanych tytułów. To publikacje podążające za dynamicznie rozwijającymi się technologiami, kierowane do wszystkich użytkowników komputerów, bez względu na stopień zaawansowania.
Bezdroża – marka obecna na rynku od 15 lat, w jej ramach powstają przewodniki turystyczne i książki podróżnicze. Publikacje pisane przez pasjonatów, zarażają wędrówką w poszukiwaniu nowych, nieznanych miejsc i pomagają w odkrywaniu szlaków niewydeptanych jeszcze przez turystów.
- Podpowiedzi dotyczące tego, co konkurencja obiecuje swoim klientom
Przykład
Jeśli chcesz robić to skutecznie, nie trać czasu na czytanie byle czego – skup się na takich książkach, które naprawdę są najlepsze. Jak jednak znaleźć takie książki wśród dziesiątek tysięcy tytułów dostępnych w księgarniach?
W Klubie Książki Tolle.pl doradzimy Ci, co warto przeczytać, abyś osiągał najlepsze owoce w swoim rozwoju osobistym i duchowym, abyś mógł skuteczniej dawać chrześcijańskie świadectwo w świecie. Spośród dziesiątków tysięcy książek dostępnych w Polsce wybraliśmy te, po które naprawdę warto sięgnąć!
I co ważne, to nie są książki tylko religijne, bo nie wystarczy czytać książek o Janie Pawle II, modlitwie i Kościele. Jeśli chcesz być lepszą żoną (mężem), rodzicem, mieć lepszą relację z ludźmi – czytaj także książki na ten temat! Dlatego oprócz książek o rozwoju duchowym polecamy Ci też książki z innych dziedzin (np. psychologia, historia, kultura), ale zawsze specjalnie dobrane i zgodne z chrześcijańskimi wartościami.
Źródło: https://www.tolle.pl/info/o-nas
- Informacje modelu biznesowym konkurencji
Co więcej, istnieje duża szansa, że wszystko będzie tutaj wyjaśnione tak prosto jak dla nierozgarniętego trzylatka:
Przykład
REACHaBLOGGER jest platformą, umożliwiającą bezpośrednią współpracę pomiędzy Reklamodawcami (Klientami) i Twórcami (Influencerami). Jesteśmy marketplacem, przez który Reklamodawcy realizują płatne i barterowe współprace reklamowe z Twórcami.
REACHaBLOGGER daje Reklamodawcom dostęp do Katalogu ofert Blogerów, Influencerów, YouTuberów i umożliwia zakup publikacji reklamowych wg podanych cen i zasięgów. Reklamodawcy mogą też publikować Zlecenia na platformie, a Twórcy mogą się zgłaszać do tych Zleceń.
- Tajemnice przepisu na sukces konkurencyjnej firmy
Przykład
Szybka wysyłka oraz bezpłatny odbiór osobisty w Białymstoku, Warszawie, Suwałkach, Ełku i Grajewie. Nieustannie pojawiające się promocje i rabaty. Masa nagród książkowych, które można wygrać w konkursach na naszych kanałach w mediach społecznościowych. Łatwy proces zakupowy. Dostępne do przeczytania za darmo fragmenty książek.
- Informacje o tym, co naprawdę wyróżnia daną firmę
Przykład 2:
Jeśli zamówisz produkt z naszego magazynu i zapłacisz błyskawicznym przelewem, to produkt może być u Ciebie nawet następnego dnia rano i to bez żadnych dodatkowych opłat. Zwroty są zawsze darmowe i proste. Wystarczy, że zgłosisz nam chęć zwrotu, a kurier przyjedzie do Ciebie z listem przewozowym. Nie musisz nawet nic drukować. Po prostu oddaj paczkę kurierowi!
Jeszcze dwie zakładki, które warto przestudiować
Żeby było ciekawiej, to nie jedyna zakładka, którą mało kto czyta, a która pełna jest cennych inspiracji. Oprócz podstrony „o firmie” warto sprawdzić jeszcze dwie. Pierwsza z nich nosi najczęściej nazwę „misja firmy”, a druga, choć rzadziej spotykana – „wizja”.
Jeśli chcesz znaleźć inspirację biznesową, wykonaj 3 proste czynności:
- Znajdź frazę/informację, która Cię interesuje (z biznesowego punktu widzenia) i przepuść ją przez „maszynę z pytaniami”.
- Sprawdź w Google Ads liczbę wyszukiwań fraz związanych z tym tematem + wielkość konkurencji.
- Zajrzyj na strony firmowe Twoich potencjalnych konkurentów, zwracając szczególną uwagę na zakładki „o firmie” oraz „misja” i „wizja”.
Zagrożenia w strategii niszy rynkowej
Podobnie jak wszystko inne w biznesie, strategia niszy rynkowej wymaga umiejętnego stosowania. W przeciwnym razie możesz sprowadzić swój biznes na manowce, ponieważ z tą strategią wiążą się liczne zagrożenia.
Do najważniejszych z nich należą:
- ryzyko wyboru na niszę zbyt małego lub nieatrakcyjnego segmentu rynku,
- brak barier wejścia dla konkurencji,
- błędy wynikające z nieznajomości rynku i potrzeb konsumentów,
- możliwość pojawienia się konkurencji na węższym podsegmencie rynku.
Pomimo tych zagrożeń warto rozejrzeć się za niszą rynkową, ponieważ o jej skuteczności przekonało się wiele firm z sektora MSP.
Pobierz za darmo (0 zł)
Strzał w dziesiątkę
Jak znaleźć pomysł na biznes i sprawdzić,
czy na nim zarobisz
- poradnik dla przedsiębiorczych -
Chcesz założyć własną firmę? Sprawdź:
- co zrobić, żeby klienci rzucili się na Twoją ofertę,
- na jakie pytania musisz sobie odpowiedzieć, zanim zainwestujesz pieniądze,
- jak postępować na samym początku prowadzenia działalności, żeby zwiększyć szansę na sukces.
Mogę cofnąć zgodę w każdej chwili. Dane będą przetwarzane do czasu cofnięcia zgody.
Polecana literatura:
Strategia niszy rynkowej jako specyficzny element potencjału rozwojowego mikroprzedsiębiorstw. Podręcznik dla mikroprzedsiębiorców, https://www.parp.gov.pl/storage/publications/pdf/2010strategiaporadnikmikro.pdf.
K. Rdzeń, Nisza i unikalność – ujęcie strategiczne, w: Biblia e-biznesu, red. M. Dutko, Gliwice 2013.
Maciej Wojtas
Pomaga rodzicom uczyć dzieci i odkrywać życiowe pasje (zobacz: Wojtas.Academy). Wydaje ebooki edukacyjne dla całej rodziny (zobacz: MaciejWojtas.pl). Chcesz czytać więcej jego tekstów? Zapisz się na ten newsletter.
Maciej Bielak
Z wykształcenia jest historykiem i politologiem, a z zamiłowania dziennikarzem. Jego największym hobby jest muzyka jazzowa. Poza tym jest miłośnikiem reportażu i literatury rosyjskiej.
