Jak skutecznie ochronić firmę przed nieuczciwą konkurencją

Zasady uczciwej konkurencji powinny być znane i przestrzegane przez każdego przedsiębiorcę. Jednak dzisiejszy rynek nas nie rozpieszcza. W każdej z branż musimy liczyć się z tym, że nawet jeśli jesteśmy monopolistą w danym obszarze, za chwilę może pojawić się ktoś, kto zaproponuje „podobną” usługę lub produkt. Niestety, nasi konkurenci nie zawsze kierują się dobrymi obyczajami i etyką w biznesie.

Zdarza się, że nowym silnym konkurentem staje się nasz były wspólnik czy długoletni pracownik. I nic w tym zdrożnego, jeśli realizują swoje własne pomysły czy strategię. Życie jednak pisze także inne scenariusze… Jakże często słyszymy o kopiowaniu baz danych, korzystaniu z wypracowanych przez lata procedur, stosowaniu niemalże siostrzanego wzoru logotypów i celowego „podszywania” się pod już uznaną markę.

Nieuczciwa konkurencja — jak skutecznie temu zapobiec?

Każdy z przedsiębiorców własnym wysiłkiem, pomysłami, wiedzą osiągnął lub planuje osiągnąć w biznesie sukces zawodowy. Realizuje to dzięki codziennej mozolnej pracy, poszerzaniu wiedzy, angażowaniu kapitału. W natłoku obowiązków i codziennej gonitwie spraw zastanówmy się jednak przez chwilę… Czy to, co budowaliśmy przez wiele lat, znajduje się pod należytą ochroną prawną? Czy nasza firma przygotowana jest na ewentualna walkę z nieuczciwymi konkurentami?

Tajemnica przedsiębiorstwa

Większość przedsiębiorców przypomina sobie o kluczowych dla firmy sprawach, takich jak np. ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa, z reguły dopiero, gdy przysłowiowe mleko już się rozleje. Łapiemy się za głowę, biegniemy po pomoc do prawnika, bo np. pracownik firmy odszedł nie sam, ale z naszymi klientami, w Internecie pojawił się konkurent stosujący niemalże identyczny wachlarz usług i identyfikację graficzną i tak można by mnożyć… Bo przecież Polak potrafi.

Wciąż licznej grupie przedsiębiorców obca jest zasada, że lepiej zapobiegać, niż leczyć! Zapominamy o takich udogodnieniach, jak możliwość zawierania umów o zakazie konkurencji, o obowiązku zachowaniu poufności. „Amnezją” objęte są również takie zagadnienia jak zastrzeżenie logotypów, nazwy czy dostępu do danych.

Wokandy spraw sądowych pokazują, że z punktu widzenia biznesu jedną z najistotniejszych spraw – bez względu na branżę, w jakiej funkcjonujemy – jest odpowiednia świadomość prawna przedsiębiorcy i wiedza na temat tego, czym jest tajemnica przedsiębiorstwa i jak można ją chronić!

Ochrona tajemnicy przedsiębiorstwa

Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Jak widać, o tajemnicy możemy mówić tylko w przypadku aktywnego działania przedsiębiorcy w celu zachowania informacji w poufności.

Z punktu widzenia naszego biznesu najistotniejsze jest to, że przekazanie, ujawnienie, wykorzystanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa albo nabycie ich od osoby nieuprawnionej jest zakazane i stanowi czyn nieuczciwej konkurencji.

Jak zatem utworzyć tajemnicę przedsiębiorstwa?

Aby informacja była tajemnicą, przedsiębiorca musi przede wszystkim zakomunikować to jej odbiorcom oraz podjąć niezbędne lub rozsądne w danych okolicznościach działania w celu zachowania poufności.

Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 15 listopada 2012 r., IACa 1024/12, stwierdził, że „nie jest wymagane podjęcie jakichś nadzwyczajnych środków zabezpieczenia, lecz jedynie zabezpieczeń niezbędnych, wręcz minimalnych na określonym polu pozyskiwania danych. Dlatego zabezpieczenie danych utrwalonych na elektronicznych nośnikach wymaga ograniczenia dostępu do nich poprzez wprowadzenie haseł dla określonego kręgu osób”.

Kilka podpowiedzi

• Zawieraj umowy o zachowaniu poufności (na piśmie!)
• Informuj odbiorcę, że informacja jest poufna
• Wprowadź hasła dostępu do komputerów, programów, systemów informatycznych, indywidualne hasła dostępu do baz danych
• Wprowadź regulamin informowania pracowników o danych poufnych
• Odbieraj stosowne oświadczenia od pracowników, z którymi kończysz współpracę

Zakaz konkurencji

Przedsiębiorcy bardzo często mylą zakaz konkurencji z tajemnicą przedsiębiorstwa. Zakaz konkurencji to zakaz zajmowania się interesami konkurencyjnymi i nic poza tym! Nie zapewnia bezpieczeństwa informacji i obowiązku zachowania informacji gospodarczych czy technologicznych w poufności. Teoretycznie może zdarzyć się tak, że nasz pracownik zatrudni się np. w sąsiedniej restauracji jako kelner, podczas gdy zakaz konkurencji dotyczył objęcia stanowiska kucharza i przekaże informacje o technologii wyrobu makaronu. Jeśli technologia ta nie była objęta tajemnicą przedsiębiorstwa, to trudno będzie wykazać, iż doszło do czynu nieuczciwej konkurencji. Mało tego, za zakaz konkurencji w klasycznym wydaniu musimy zapłacić!

Zakaz konkurencji może wynikać z ustawy lub z umowy. Ustawowe zakazy konkurencji obowiązują wspólników spółek jawnych, partnerskich i komandytowych, członków zarządu spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych. Pozostałe wynikają z umowy. Umowy o zakazie konkurencji zawierane są z pracownikami, agentami, zleceniobiorcami itd.

Zakaz konkurencji ograniczony jest terminem. W niektórych wypadkach dopuszczalne jest jego wypowiedzenie. Wszelkie te kwestie reguluje umowa – lub w przypadku zakazów wynikających z ustawy – odpowiedni przepis.

W przeciwieństwie do zakazu konkurencji, tajemnica przedsiębiorstwa jest bezterminowa. Trwa dotąd, dopóki informacja posiada wartość gospodarczą i jest poufna.

Znajomość tych różnic jest bardzo istotna. Zdarza się często, że z punktu widzenia przedsiębiorcy istotniejsze jest zawarcie umowy o zachowaniu poufności i zabezpieczeniu pewnego obszaru informacji, niż „blokowanie” pracownika (a co za tym idzie, konieczność płacenia odszkodowania) przed zatrudnieniem się u konkurencji.

Pracownik naszym konkurentem

W czasie trwania stosunku pracy pracownik jest zobowiązany do tego, aby dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. Należy jednak pamiętać, że obowiązek ten wygasa z chwilą rozwiązania umowy o pracę. Dodatkowo pracownik zobowiązany jest do zachowania informacji w tajemnicy w czasie trwania umowy o pracę oraz dodatkowo przez okres 3 lat od ustania zatrudnienia. Nie może w tym czasie tych informacji wykorzystywać, ujawniać lub przekazywać osobom trzecim.

Uwaga!

Ta regulacja będzie miała zastosowanie tylko w przypadku, kiedy wskazano, że określone dane i informacje są poufne, czyli najprościej rzecz ujmując, kiedy utworzono tajemnicę przedsiębiorstwa! Mało tego, jeśli zadbamy o papierologię i w umowach znajdą się odpowiednie zapisy, okres ten przedsiębiorca może wydłużyć.

Warto wspomnieć, że w niektórych sytuacjach wykorzystanie informacji niestanowiących tajemnicy przedsiębiorstwa, w razie naruszenia dobrych obyczajów w obrocie gospodarczym, w tym na przykład obowiązku lojalności wobec pracodawcy, sklasyfikowane może być jako czyn nieuczciwej konkurencji inny niż naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Czyny nieuczciwej konkurencji wśród przedsiębiorców

Pomysłowość naszych rywali w wyścigu o klienta bywa zaskakująca. Nie zawsze jednak jest w zgodzie z naszym systemem wartości. Warto zatem wiedzieć, które z nich możemy zakwalifikować jako te, za które grozi odpowiedzialność. W świetle prawa czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Czynami nieuczciwej konkurencji są w szczególności:

• wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
• fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
• wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
• naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
• nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
• naśladownictwo produktów,
• pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
• utrudnianie dostępu do rynku,
• przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
• nieuczciwa lub zakazana reklama.

Nieuczciwa konkurencja — co możesz zrobić?

Przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1. zaniechania niedozwolonych działań,
2. usunięcia skutków niedozwolonych działań,
3. złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
4. naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,
5. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,
6. zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

W toku ewentualnego procesu ciężar dowodu prawdziwości oznaczeń lub informacji umieszczanych na towarach albo ich opakowaniach lub wypowiedzi zawartych w reklamie spoczywać będzie na osobie, której zarzuca się czyn nieuczciwej konkurencji związany z wprowadzeniem w błąd.

Nie tylko odpowiedzialność cywilna!

W przypadku niektórych „nieetycznych” działań grozić może również odpowiedzialność karna. W celu zainicjowania tego typu postępowania, pokrzywdzony przedsiębiorca złożyć musi stosowny wniosek. I tak np. ten kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi w stosunku do przedsiębiorcy, ujawnia innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, jeżeli wyrządza to poważną szkodę przedsiębiorcy, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Tej samej karze podlega ten, kto uzyskawszy bezprawnie informację stanowiącą tajemnicę przedsiębiorstwa, ujawnia ją innej osobie lub wykorzystuje we własnej działalności gospodarczej.

Warto zatem utworzyć wspomnianą tajemnicę, by w razie czego mieć oręż do walki z nieuczciwymi podmiotami.

Odpowiedzialność karna grozi również np. temu, kto:

• za pomocą technicznych środków reprodukcji kopiuje zewnętrzną postać produktu lub tak skopiowany wprowadza do obrotu, stwarzając tym możliwość wprowadzenia klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, czym wyrządza poważną szkodę przedsiębiorcy,
• oznaczając lub wbrew obowiązkowi nie oznaczając towarów albo usług, wprowadza klientów w błąd co do pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub innych istotnych cech towarów lub usług, albo nie informuje o ryzyku, jakie wiąże się z korzystaniem z nich, i naraża w ten sposób klientów na szkodę,
• rozpowszechnia nieprawdziwe lub wprowadzające w błąd wiadomości o przedsiębiorstwie, w szczególności o osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach, świadczonych usługach lub stosowanych cenach albo o sytuacji gospodarczej lub prawnej przedsiębiorstwa, w celu szkodzenia przedsiębiorcy.

Recepta dla przedsiębiorców

Przede wszystkim ZAPOBIEGAJ!

• Stwórz profesjonalną politykę ochrony informacji.
• Określ, co stanowi tajemnicę przedsiębiorstwa, i podaj do wiadomości odbiorcy informacji.
• Zawieraj umowy o obowiązku zachowania poufności (NDA) oraz umowy o zakazie konkurencji.
• Pamiętaj, że umowa o zakazie konkurencji nie zastąpi umowy o zachowaniu poufności.
• Rozważ zastrzeżenie nazwy lub znaku.
• Prewencyjnie zamieszczaj noty „copyright”.
• Bacznie obserwuj konkurencję i informuj o zauważonych naruszeniach.

Pobierz bezpłatnie (0 zł) poradnik

Obowiązki Przedsiębiorcy w Polsce

Dowiesz się m.in.:

• czy na pewno legalnie prowadzisz swój biznes,
• do jakich ustępstw na rzecz klienta zobowiązuje Cię prawo,
• o jakich obowiązkach prawnych lepiej nie zapominać.

POBIERAM
Pobierając materiały, wyrażam zgodę na otrzymywanie newslettera i informacji handlowych od Coraz Lepszej Firmy.
Mogę cofnąć zgodę w każdej chwili. Dane będą przetwarzane do czasu cofnięcia zgody.

Elżbieta Liberda

Radca prawny, ekspert z zakresu prawa nieruchomości, prawa rodzinnego i prawa sportowego. Właścicielka Kancelarii Radcy Prawnego oraz Centrum Obsługi Rynku Nieruchomości Lex Perfecta.